ΤΟ ΓΕΝΕΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΦΑΙΝΥΛΟΚΕΤΟΝΟΥΡΙΑΣ (Με Ελληνική συμμετοχή)

ΤΟ ΓΕΝΕΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΦΑΙΝΥΛΟΚΕΤΟΝΟΥΡΙΑΣ (Με Ελληνική συμμετοχή)
 

 Του Ομότιμου Καθηγητή Γενετικής του Α. Π.Θ . κ. Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη

Η φαινυλοκετονουρία (PKU)* είναι μονογονιδιακό κληρονομικό νόσημα που κληρονομείται με αυτοσωματικό υπολειπόμενο τρόπο. Πρόκειται για νόσημα του μεταβολισμού, μια και ο οργανισμός δεν έχει την ικανότητα να μεταβολίζει το αμινοοξύ φαινυλαλανίνη σε τυροσίνη, λόγω απουσίας του ενζύμου υδροξυλάση της φαινυλαλανίνης. Αποτέλεσμα αυτής της διαταραχής είναι να συσσωρεύεται στο αίμα μεγάλη συγ

κέντρωση φαινυλανίνης, η οποία είναι τοξική για τον εγκέφαλο με αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων προβλημάτων, να προκαλεί και νοητική καθυστέρηση του πάσχοντος. 

Στο γονίδιο της υδροξυλάσης της φαινυλαλανίνης έχουν προσδιοριστεί περισσότερες από 400 μεταλλάξεις.

Η φαινυλοκετονουρία αποτελεί τον πιο συνηθισμένο αυτοσωμικό υπολειπόμενο μεντελικό νόσημα του μεταβολισμού των αμινοξέων.

 Ερευνητές εκτίμησαν** ότι σε παγκόσμιο επίπεδο 0,45 εκατομμύρια άτομα έχουν PKU, με παγκόσμιο επιπολασμό 1: 23.930 γεννήσεις. Εύρος του επιπολασμού: από 1: 4.500 (Ιταλία) έως 1: 125.000 (Ιαπωνία). 

Η σύγκριση των γενοτύπων και των μεταβολικών φαινοτύπων από 16.092 ασθενείς αποκάλυψε διαφορές στη σοβαρότητα της νόσου σε 51 χώρες. Η παγκόσμια κατανομή φαινοτύπων (κλινικών συμπτωμάτων) ήταν 62% κλασική μορφή PKU, 22% ήπια μορφή PKU και 16% ήπια υπερφαινυλαλανιναιμία. Υπάρχει διαβάθμιση στην κατανομή των γενοτύπων και των φαινοτύπων στην Ευρώπη. 

Ειδικότερα, συχνή κλασική μορφή PKU στην ανατολική Ευρώπη έως ήπια μορφή PKU στη ΝΔ και ήπια υπερφαινυλαλανιναιμία στη Νότια. Ο γενότυπος c.1241A> G (p.Tyr414Cys) εντοπίζεται από τη Βόρεια έως τη Δυτική Ευρώπη, από τη Σουηδία μέσω της Νορβηγίας, στη Δανία, έως τις Κάτω Χώρες. Η συχνότητα της κλασικής μορφής PKU αυξάνεται από την Ευρώπη (56%) μέσω της Μέσης Ανατολής (71%) στην Αυστραλία (80%).

Από τις 758 παραλλαγές στο γονίδιο της υδροξυλάσης της φαινυλαλανίνης η συχνότητα ήταν η ακόλουθη: c.1222C> T (p.Arg408Trp) (22,2%), c.1066−11G> A (IVS10−11G> A) (6,4%) και c.782G> A (p.Arg261Gln) (5,5%).
Οι περισσότεροι γονότυποι (73%) ήταν σύνθετοι ετερόζυγοι, 27% ήταν ομόζυγοι και 55% από τους 3.659 διαφορετικούς γονοτύπους εμφανίστηκαν σε ένα μόνο άτομο. Αυτή η μελέτη δείχνει ότι οι μεγάλες βάσεις δεδομένων γενοτύπων συμβάλουν στην ακριβή πρόβλεψη του φαινοτύπου, επιτρέποντας την κατάλληλη στόχευση θεραπειών για τη βελτιστοποίηση του κλινικού αποτελέσματος.
*Η φαινυλοκετονουρία (PKU) μπορεί να ορισθεί ως μια σπάνια μεταβολική διαταραχή που οφείλεται στην ανικανότητα του ήπατος να παράγει ένα ένζυμο, την υδροξυλάση της φαινυλαλανίνης. Στην Ελλάδα εξετάσεις γίνονται στο Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού https://www.ich.gr/…/13-%CF%86%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CF%85%CE%B…
**Alicia Hillert; Yair Anikster; Amaya Belanger-Quintana; Alberto Burlina; Barbara K. Burton; Carla Carducci; Ana E. Chiesa; John Christodoulou; et al. 7/8/2020. The Genetic Landscape and Epidemiology of Phenylketonuria. American Journal of Human Genetics DOI: 10.1016/j.ajhg.2020.06.006