ΑΠΟ ΤΡΕΙΣ ΓΟΝΕΙΣ..ΓΕΝΝΗΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΧΩΡΙΣ ΜΙΤΟΧΟΝΔΡΙΑΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΟΠΟΥ ΤΟ DNA ΤΟΥ θα προέρχεται και από τους τρεις(γονείς)! .
ΓΕΝΝΗΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΧΩΡΙΣ ΜΙΤΟΧΟΝΔΡΙΑΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΟΠΟΥ ΤΟ DNA ΤΟΥ ΘΑ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΌ ΤΡΕΙΣ ΓΟΝΕΙΣ (Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης)
Γεννήθηκαν ήδη δύο παιδιά που το DNA προέρχεται από τρεις γονείς.
Στα ανθρώπινα κύτταρα, εκτός από το πυρηνικό DNA, υπάρχει μικρή ποσότητα (1%) μιτοχονδριακού DNA (mtDNA). Αυτό βρίσκεται σε οργανίδια του κυτταροπλάσματος, τα μιτοχόνδρια, τα οποία λειτουργούν ως κέντρα παραγωγής ενέργειας του κυττάρου.
Το κυτταρόπλασμα των ωαρίων διαθέτει χιλιάδες μιτοχόνδρια. Αντίθετα, το σπερματοζωάριο διαθέτει ελάχιστα μιτοχόνδρια. Κατά τη γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο, μόνο η κεφαλή του σπερματοζωαρίου με το πυρηνικό DNA εισχωρεί στο ωάριο. Συνεπώς, το γονιμοποιημένο ωάριο περιέχει πυρηνικό DNA και από τους δύο γονείς, αλλά μιτοχονδριακό μόνο από τη μητέρα (βλέπε εικόνα). Ως εκ τούτου, τα μιτοχόνδρια στον άνθρωπο, άρα και το mtDNA, μεταβιβάζονται αποκλειστικά από τη μητέρα στα παιδιά της (αγόρια ή κορίτσια).
Στα ανθρώπινα κύτταρα, εκτός από το πυρηνικό DNA, υπάρχει μικρή ποσότητα (1%) μιτοχονδριακού DNA (mtDNA). Αυτό βρίσκεται σε οργανίδια του κυτταροπλάσματος, τα μιτοχόνδρια, τα οποία λειτουργούν ως κέντρα παραγωγής ενέργειας του κυττάρου.
Το κυτταρόπλασμα των ωαρίων διαθέτει χιλιάδες μιτοχόνδρια. Αντίθετα, το σπερματοζωάριο διαθέτει ελάχιστα μιτοχόνδρια. Κατά τη γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο, μόνο η κεφαλή του σπερματοζωαρίου με το πυρηνικό DNA εισχωρεί στο ωάριο. Συνεπώς, το γονιμοποιημένο ωάριο περιέχει πυρηνικό DNA και από τους δύο γονείς, αλλά μιτοχονδριακό μόνο από τη μητέρα (βλέπε εικόνα). Ως εκ τούτου, τα μιτοχόνδρια στον άνθρωπο, άρα και το mtDNA, μεταβιβάζονται αποκλειστικά από τη μητέρα στα παιδιά της (αγόρια ή κορίτσια).
Το mtDNA του ανθρώπου περιλαμβάνει λίγα γονίδια. Ο μεγαλύτερος αριθμός των πρωτεϊνών που απαιτούνται για την λειτουργία του μιτοχονδρίου κωδικοποιείται από γονίδια του DNA του πυρήνα. Οπότε ένα μιτοχονδριακό νόσημα μπορεί να είναι αποτέλεσμα μεταλλάξεων του πυρηνικού DNA ή μεταλλάξεων γονιδίων του μιτοχονδριακού DNA. Ωστόσο περίπου 50 ασθένειες οφείλονται σε μεταλλάξεις μιτοχονδριακών γονιδίων. Γενικά, όργανα και ιστοί με υψηλή ενεργειακή απαίτηση, όπως η καρδιά, ο εγκέφαλος, το ήπαρ και οι μύες, είναι πιο πιθανόν να επηρεαστούν. Ανάμεσα στα μιτοχονδριακά νοσήματα συμπεριλαμβάνονται: Εγκεφαλοπάθεια, π.χ. σύνδρομο MELAS, Μυοπάθειες, Σακχαροδιαβήτης και βαρηκοΐα, Κληρονομική οπτικονευροπάθεια Leber (μορφή τύφλωσης).
Υπολογίζεται πως ένα παιδί σε κάθε 10.000 γεννήσεις υποφέρει από κάποια μιτοχονδριακή ασθένεια. Η κλινική τους πορεία είναι συνήθως προοδευτική και μερικές φορές θανατηφόρα σε παιδική ηλικία. Η διάγνωση βασίζεται σε λεπτομερές ιατρικό οικογενειακό ιστορικό και σε DNA έλεγχο για μεταλλάξεις στο mtDNA.
Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις στις μιτοχονδριακές ασθένειες είναι περιορισμένες. Πρόσφατα, ελάχιστα εργαστήρια έλυσαν το πρόβλημα χρησιμοποιώντας «κυτταροπλασματική μεταμόσχευση». Δηλαδή, χρησιμοποιούν ωάρια από γυναίκα με μεταλλάξεις στο mtDNA και ωάρια από μη συγγενική υγιή δότρια. Ύστερα με βελόνα αφαιρούν τα φυσιολογικά μιτοχόνδρια από το ωάριο της ξένης δότριας και τα διοχετεύουν στο ωάριο (από το οποίο είχαν αφαιρεθεί τα προβληματικά μιτοχόνδρια) της γυναίκας-δέκτριας. Τέλος, γονιμοποιούν το ωάριο με σπερματοζωάριο του συζύγου και ακολουθεί εμβρυομεταφορά. Με τη μεθοδολογία αυτή γεννήθηκαν αρκετά υγιή παιδιά τα οποία έχουν κληρονομήσει DNA από τρεις γονείς: δύο μητέρες και έναν πατέρα. Ο στόχος αυτής της τεχνικής είναι να αποτραπεί η κληρονόμηση μιτοχονδριακών νοσημάτων από τη μητέρα στους απογόνους της. Το 2015 η Βρετανία επέτρεψε τη γέννηση υγιούς παιδιού, που θα έχει γενετικό υλικό από τρεις γονείς: τους δύο φυσικούς γονείς και τη γυναίκα που θα δωρίσει τα λειτουργικά μιτοχόνδρια. ΄Ηδη γεννήθηκαν δύο παιδιά με αυτήν την τεχνολογία στο Μεξικό και στην Κίνα και αναμένεται να γεννηθεί το τρίτο παιδί στη Ουκρανία.
Η μεθοδολογία αυτή αμφισβητήθηκε από βιοϊατρική, κοινωνική και ηθική άποψη, ενώ καμία άλλη χώρα δεν επέτρεψε τη χρήση της. Αλλά ποιες είναι οι εναλλακτικές δυνατότητες ενός ζευγαριού που επιθυμεί να αποκτήσει υγιή παιδιά, αλλά το μιτοχονδριακό γενετικό υλικό της συζύγου είναι φορέας ασθένειας.
Υπολογίζεται πως ένα παιδί σε κάθε 10.000 γεννήσεις υποφέρει από κάποια μιτοχονδριακή ασθένεια. Η κλινική τους πορεία είναι συνήθως προοδευτική και μερικές φορές θανατηφόρα σε παιδική ηλικία. Η διάγνωση βασίζεται σε λεπτομερές ιατρικό οικογενειακό ιστορικό και σε DNA έλεγχο για μεταλλάξεις στο mtDNA.
Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις στις μιτοχονδριακές ασθένειες είναι περιορισμένες. Πρόσφατα, ελάχιστα εργαστήρια έλυσαν το πρόβλημα χρησιμοποιώντας «κυτταροπλασματική μεταμόσχευση». Δηλαδή, χρησιμοποιούν ωάρια από γυναίκα με μεταλλάξεις στο mtDNA και ωάρια από μη συγγενική υγιή δότρια. Ύστερα με βελόνα αφαιρούν τα φυσιολογικά μιτοχόνδρια από το ωάριο της ξένης δότριας και τα διοχετεύουν στο ωάριο (από το οποίο είχαν αφαιρεθεί τα προβληματικά μιτοχόνδρια) της γυναίκας-δέκτριας. Τέλος, γονιμοποιούν το ωάριο με σπερματοζωάριο του συζύγου και ακολουθεί εμβρυομεταφορά. Με τη μεθοδολογία αυτή γεννήθηκαν αρκετά υγιή παιδιά τα οποία έχουν κληρονομήσει DNA από τρεις γονείς: δύο μητέρες και έναν πατέρα. Ο στόχος αυτής της τεχνικής είναι να αποτραπεί η κληρονόμηση μιτοχονδριακών νοσημάτων από τη μητέρα στους απογόνους της. Το 2015 η Βρετανία επέτρεψε τη γέννηση υγιούς παιδιού, που θα έχει γενετικό υλικό από τρεις γονείς: τους δύο φυσικούς γονείς και τη γυναίκα που θα δωρίσει τα λειτουργικά μιτοχόνδρια. ΄Ηδη γεννήθηκαν δύο παιδιά με αυτήν την τεχνολογία στο Μεξικό και στην Κίνα και αναμένεται να γεννηθεί το τρίτο παιδί στη Ουκρανία.
Η μεθοδολογία αυτή αμφισβητήθηκε από βιοϊατρική, κοινωνική και ηθική άποψη, ενώ καμία άλλη χώρα δεν επέτρεψε τη χρήση της. Αλλά ποιες είναι οι εναλλακτικές δυνατότητες ενός ζευγαριού που επιθυμεί να αποκτήσει υγιή παιδιά, αλλά το μιτοχονδριακό γενετικό υλικό της συζύγου είναι φορέας ασθένειας.
1. Γέννηση παιδιών με εξωσωματική γονιμοποίηση που θα συνοδεύεται από προεμφυτευτική διάγνωση. Σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει υψηλός κίνδυνος το ζευγάρι να αποκτήσει παιδί με μιτοχονδριακό νόσημα, διότι είναι περιορισμένη η δυνατότητα να διαπιστωθεί αν το έμβρυο είναι φορέας κληρονομικού νοσήματος.
2. Χρήση ωαρίου από ξένη δότρια γυναίκα με φυσιολογικά μιτοχόνδρια και γονιμοποίηση του με το σπέρμα του συζύγου.
3. Υιοθέτηση παιδιού.
4. Από το 20015 τα ζευγάρια απέκτησαν και μία νέα καινοτόμο δυνατότητα. Δηλ. να επιτρέψουν σε εξειδικευμένη επιστημονική ομάδα να χρησιμοποιήσει την τεχνική επεξεργασίας του DNA με τη μέθοδο CRISPR/Cas9 προκειμένου να επιδιορθώσει τις μεταλλάξεις στο mtDNA των ωαρίων της γυναίκας.
2. Χρήση ωαρίου από ξένη δότρια γυναίκα με φυσιολογικά μιτοχόνδρια και γονιμοποίηση του με το σπέρμα του συζύγου.
3. Υιοθέτηση παιδιού.
4. Από το 20015 τα ζευγάρια απέκτησαν και μία νέα καινοτόμο δυνατότητα. Δηλ. να επιτρέψουν σε εξειδικευμένη επιστημονική ομάδα να χρησιμοποιήσει την τεχνική επεξεργασίας του DNA με τη μέθοδο CRISPR/Cas9 προκειμένου να επιδιορθώσει τις μεταλλάξεις στο mtDNA των ωαρίων της γυναίκας.
Παρατήρηση πρώτη. Στις περιπτώσεις 2 και 3 τα παιδιά δεν θα υποφέρουν από μιτοχονδριακό νόσημα, αλλά δεν θα υπάρχει βιολογική/γενετική συγγένεια μητέρας και απογόνων.
Παρατήρηση δεύτερη. Πέρα από τις πολύ σοβαρές τεχνικές δυσκολίες που υπάρχουν για να επιδιορθωθούν οι μεταλλάξεις στο DNA των μιτοχονδρίων που υπάρχουν σε ένα ωάριο, η επιστημονική κοινότητα θεωρεί ότι η καινοτόμος αυτή γενετική επέμβαση (περίπτωση 4) δεν πρέπει να επιτραπεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για βιοηθικούς, όσο και για βιολογικούς λόγους, π.χ. θα ανοίξει ο δρόμος για τον γενετικό προκαθορισμό χαρακτηριστικών των μελλοντικών γενεών του ανθρώπου με προφανείς εξελικτικές, κοινωνικές και ηθικές επιπτώσεις.
Λύση. Ύστερα από τα προηγούμενα, θεωρώ ότι στα ζευγάρια που το επιθυμούν θα πρέπει να επιτραπεί η χρήση της μεθοδολογίας της «κυτταροπλασματικής μεταμόσχευσης», η οποία θα συνοδεύεται από προεμφυτευτική διάγνωση. Θα πρέπει να τεθεί όμως ένας περιορισμός: να επιλέγονται άρρενα και όχι θήλεα έμβρυα για εμβρυομεταφορά και η μεθοδολογία να χρησιμοποιηθεί μόνο για σοβαρές μιτοχονδριακές ασθένειες. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται ο σεβασμός της ελευθερίας του ζευγαριού και της επιθυμίας του να αποκτήσει υγιείς απογόνους. Παράλληλα, λαμβάνεται υπόψη το συμφέρον των παιδιών που θα γεννηθούν,
μια και θα είναι υγιή.
μια και θα είναι υγιή.
Στην Ελλάδα, ο νόμος 3305/2005 απαγορεύει την επιλογή του φύλου εκτός αν πρόκειται να αποφευχθεί σοβαρή κληρονομική νόσος που συνδέεται µε το φύλο. Τέτοια περίπτωση είναι, λ.χ., όταν υπάρχει κληρονομούμενη ασθένεια που συνδέεται και μεταφέρεται με το φύλο, όπως η αιμορροφιλία κατά την οποία νοσούν μόνο τα αγόρια, ενώ τα κορίτσια απλά μεταφέρουν το κληρονομούμενο γονίδιο χωρίς όμως να αρρωσταίνουν. Σε περίπτωση ιστορικού αιμορροφιλίας, η γυναίκα πρέπει να κυοφορήσει μόνο κορίτσια για να εξασφαλισθεί ότι θα αποκτήσει υγιές παιδί. Αντίθετα, σε περίπτωση ιστορικού μιτοχονδριακού νοσήματος, η γυναίκα πρέπει να κυοφορήσει μόνο αγόρια για να εξασφαλισθεί ότι θα αποκτήσει υγιές παιδί και επιπλέον το μιτοχονδριακό DNA της δότριας δεν θα κληροδοτηθεί σε επόμενες γενιές.
Μάλιστα θεωρώ πως η γέννηση κοριτσιών θα πρέπει να απαγορεύεται μέχρι να ολοκληρωθεί η συγκέντρωση ερευνητικών δεδομένων ασφάλειας της μεθοδολογίας και ο πιθανός κίνδυνος εισαγωγής δυσμενών γενετικών τροποποιήσεων στο DNA που θα κληρονομηθεί στις μελλοντικές γενιές. Είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι η ελληνική νομοθεσία επιτρέπει να διενεργηθεί έρευνα σε ανθρώπινα ωάρια που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη εγκυμοσύνης σε πρόσωπα που υποβάλλονται σε ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, όταν σκοπός της έρευνας είναι η απόκτηση σημαντικών γνώσεων, σχετικών µε την επιτυχή εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου και τη γέννηση υγιούς παιδιού.
Μάλιστα θεωρώ πως η γέννηση κοριτσιών θα πρέπει να απαγορεύεται μέχρι να ολοκληρωθεί η συγκέντρωση ερευνητικών δεδομένων ασφάλειας της μεθοδολογίας και ο πιθανός κίνδυνος εισαγωγής δυσμενών γενετικών τροποποιήσεων στο DNA που θα κληρονομηθεί στις μελλοντικές γενιές. Είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι η ελληνική νομοθεσία επιτρέπει να διενεργηθεί έρευνα σε ανθρώπινα ωάρια που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη εγκυμοσύνης σε πρόσωπα που υποβάλλονται σε ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, όταν σκοπός της έρευνας είναι η απόκτηση σημαντικών γνώσεων, σχετικών µε την επιτυχή εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου και τη γέννηση υγιούς παιδιού.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου